SOCHACKI Zdzisław Eugeniusz (26 V 1927 Sędziszów Małopolski, dziś woj. podkarpackie – 27 IX 2011 Warszawa), profesor archeologii pradziejowej, badacz neolitu, nauczyciel akademicki. Przez prawie pół wieku związany był najpierw z Katedrą Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej, przekształconej potem w Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego.
Osiągnąwszy stosowny wiek, podjął naukę w miejscowej szkole. W czasie II wojny światowej, w latach 1943–1944, pracował przymusowo w sędziszowskim oddziale Rzeszowskiej Fabryki Mebli, a także, dla dodatkowego zarobku, jako uliczny sprzedawca papierosów, co podaje w swoim życiorysie.
Po wyzwoleniu, w roku 1945, podjął naukę szkolną, by w ciągu roku przerobić program trzech klas gimnazjum i w 1946 uzyskać tzw. małą maturę, a w 1949 – maturę, oznaczającą pełne wykształcenie średnie. Jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, równolegle na dwóch kierunkach: archeologii, na Wydziale Historycznym i geografii, na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym. Oba kierunki ukończył w roku 1953, uzyskując stopień magistra archeologii /promotorem był prof. Rudolf Jamka/, oraz absolutorium w zakresie geografii.
Jeszcze jako student, 1 marca 1952 r., zatrudniony został w nowohuckim Muzeum Archeologicznym, z ramienia którego prowadził owocne badania terenowe, m. in. o charakterze ratowniczym, poprzedzające budowę kombinatu im. W. Lenina. Badania te ukierunkowały Jego zainteresowania na młodszą epokę kamienia, którym pozostawał wierny przez całą swoją karierę naukową. W Muzeum Archeologicznym w Nowej Hucie pracował do 31 grudnia 1954 r. Już w tym okresie dał się poznać nie tylko jako doskonały archeolog, ale także jako zaangażowany społecznik, pełniący ważne, choć nigdy czołowe, funkcje w wielu stowarzyszeniach i komisjach.
Od 1 stycznia 1955 roku zatrudniony został jako asystent w ówczesnej Katedrze Archeologii Pierwotnej i Wczesnośredniowiecznej Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie po roku pracy otrzymał awans na stanowisko starszego asystenta. Kolejne siedem lat zajęło Mu przygotowywanie dysertacji doktorskiej zatytułowanej Kultura ceramiki promienistej w Małopolsce, opartej w znacznej mierze na pozyskanych przez siebie źródłach archeologicznych (badania m. in. na stanowiskach w Zesławicach, Dłubni, Grodkowicach). Napisał ją pod kierunkiem ówczesnego kierownika Katedry, profesora Włodzimierza Antoniewicza. Jej recenzentami byli profesor Rudolf Jamka i profesor Konrad Jażdżewski. Obrona odbyła się 11 czerwca 1963 roku, a niedługo potem Zdzisław Sochacki awansowany został na adiunkta i przystąpił do przygotowywania rozprawy habilitacyjnej.
Zrazu podjął badania nad historią archeologii – Dzieje dydaktyki archeologicznej na wyższych uczelniach w Polsce były planowanym tytułem tezy, jednakże w roku 1973, po rozmowach z ówczesnym docentem Waldemarem Chmielewskim, który w międzyczasie przejął obowiązki kierownika Katedry Archeologii Pradziejowej i Wczesnośredniowiecznej UW, zmienił temat na bezpośrednio powiązany z Jego zainteresowaniami pradziejowymi. Na podstawie książki pt. Kultura ceramiki promienistej w Europie, w roku 1975 uzyskał habilitację i objął w Katedrze stanowisko docenta.
Profesorem nadzwyczajnym nominowany został 26 kwietnia1990 roku, a zwyczajnym – 1 czerwca 1995. 30 września 1997 roku odszedł na emeryturę, lecz jeszcze w latach 1998–2003 był zatrudniony w Instytucie Archeologii UW w niepełnym wymiarze i prowadził zajęcia dydaktyczne w zakresie swojej specjalności.
W ciągu swej nieledwie pięćdziesięcioletniej kariery uniwersyteckiej Profesor Zdzisław Sochacki odnosił sukcesy na wielu polach. Był niewątpliwie wybitnym uczonym, znawcą przede wszystkim europejskiej młodszej epoki kamienia, której poświęcił grubo ponad sto publikacji, cytowanych i cenionych w skali krajowej i międzynarodowej /prócz cytowanych, m. in. monografia Zespół osadniczy kultury ceramiki promienistej w Krakowie-Zesławicach, Warszawa 1988, czy Nowe materiały do chronologii osadów w Jaskini Maszyckiej „Wiadomości Archeologiczne” XXXII/3-4, 1968.
Był wspaniałym dydaktykiem, nauczycielem wielu pokoleń archeologów, nie tylko warszawskich, zawsze w doskonałych relacjach ze studentami. Był niestrudzonym organizatorem nauki. Niełatwo było to może dostrzec na pierwszy rzut oka, gdyż zawsze unikał eksponowanych, kierowniczych stanowisk, lecz powierzone Mu i rzetelnie przez Niego pełnione funkcje sekretarzy czy członków najrozmaitszych komisji (np. Komisji Stypendialnej Wydziału Historycznego UW), trudno tu wyliczyć. Był wreszcie oddanym społecznikiem, poświęcającym swój czas takim organizacjom jak Polskie Towarzystwo Archeologiczne (wiele lat piastował funkcję sekretarza jego Oddziału Warszawskiego), czy Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Już od lat pięćdziesiątych był członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego.
W roku 1976 odznaczony został Złotym Krzyżem Zasługi, a w roku 1986 – Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski /Polonia Restituta/.
Pogrzeb Profesora Zdzisława Sochackiego odbył się 4 października 2011 roku na cmentarzu w Wieliszewie pod Warszawą.
Karol Szymczak
Życiorys Zdzisława Sochackiego:
K. Szymczak, Zdzisław Sochacki (1927–2011) „Światowit” XLIX/B, 2011, 9–10.