Kierownik badań: dr Michał Starski
Miejsce badań: miasto lokacyjne w Pucku, woj. pomorskie
Badania: 2007-2010
Charakter stanowiska: plac rynkowy
Datowanie: XIV/XV – XIX wiek
Badania archeologiczne na ratusza i rynku miejskim w Pucku
Badania archeologiczne rynku puckiego rozpoczęto w celu odsłonięcia pozostałości, znanych ze źródeł pisanych i kartograficznych, dwóch dawnych ratuszy zlokalizowanych pośrodku placu. Prace podjęto z inicjatywy Urzędu Miasta w Pucku w związku z rewitalizacją puckiej starówki. Prowadzone były przez Zakład Archeologii Późnego Średniowiecza i Czasów Nowożytnych Instytutu Archeologii UW, a kierownikiem badań był dr Michał Starski.
Podczas prac wykopaliskowych natrafiono na kamienne fundamenty dwóch budynków pełniących w różnych stuleciach funkcję siedziby władz miejskich. Starszy z nich, zbudowany w początku istnienia miasta pochodzi sprzed roku 1400, pod tą datą został on bowiem poświadczony w księgach radzieckich miasta Puck. Na podstawie prac terenowych ustalono, że miał on 8 metrów szerokości i 20 metrów długości Wzniesiono go na solidnym, kamiennym fundamencie, zagłębionym około 2 metr poniżej dawnego poziomu użytkowego rynku. Był on w całości podpiwniczony. Konstrukcja ścian opisywanego ratusza oraz jego wygląd nie są znane, przypuszczalnie był on zbudowany w konstrukcji szkieletowej, drewniano-ceglanej (w źródłach pisanych nie zachowały się informacje na temat konstrukcji ścian, ale taka wersja ich wyglądu jest najbardziej prawdopodobna).
Na podstawie informacji ze źródeł pisanych ustalono, że już w 1528 r. w Pucku istniał nowy ratusz. W dokumentach z XVIII w. opisany został jako parterowy budynek o wysokości 5 metrów i wymiarach odpowiadających pierwszemu ratuszowi (średniowiecznemu). Był on zbudowany w konstrukcji szkieletowej i częściowo podpiwniczony. Dach pokryto dachówką. Ratusz miał wieżyczkę z zegarem i dzwonem. Wewnątrz budynku było co najmniej 7 pomieszczeń, wśród nich sala posiedzeń Rady Miejskiej, sala rozpraw Sądu Miejskiego, archiwum, areszt i 3 mieszkania. Na podstawie wyników prac terenowych ustalono dodatkowo, że wykorzystywano w nim jedynie północną część piwnic (fundamenty w tej części przemurowano w celu ich wzmocnionia), podczas gdy południową zasypano. Zasypisko to datowane jest na pierwszą połowę XVI wieku, co odpowiada informacjom z przekazów pisanych. Wydobyto z niego kilkudziesięciotysięczny zbiór zabytków ruchomych, na które składały się przede wszystkim frgamenty naczyń ceramicznych, kafli garnkowych, kości zwierzęcych i wyrobów ze szkła i metalu. Wśród interesujących znalezisk należy odnotować: kule armatnie, groty bełtów kusz, głowicę buławy bojowej, koraliki bursztynowe i szklane, odważniki kupieckie, nożyczki, klucze, przęśliki tkackie oraz szpilki i naparstki. Na podstawie wyników prac terenowych ustalono, że pomieszczenia na parterze (nad zasypanymi średniowiecznymi piwnicami) miały klepisko zamiast podłogi. Odsłonięto również podwaliny dwóch pieców grzewczych.
Kolejna przebudowa nastąpiła według przekazów pisanych w końcu XVIII wieku, co również zostało potwierdzone w toku prac badawczych. Nowy fundament został posadowiony płytko. Wzniesiono go od strony zachodniej i południowej, poszerzając budynek o około dwa do trzech metrów w każdym z tych kierunków, a wymiary ratusza wynosiły wówczas 25 na 11 metrów. Z lektury przekazu źródłowego wiadomo, że rozkręcono i przeniesiono wówczas ściany budynku.
Stan budynku w XIX wieku nie był zadowalający. W 1808 r. zawaliła się wieża. Po remoncie podjętym w kilku następnych latach przywrócono ratusz do użytku jednak już w latach dwudziestych XIX wieku pojawiają się kolejne wzmianki o jego złym stanie. Siedziba władz miejskich ostatecznie spłonęła w nocy z 23 na 24 maja 1863 roku. Pozostałości budynku rozebrano, a miejsce po nim zasypano i wyrównano. Nowy, stojący do dziś, neogotycki ratusz wzniesiony został we wschodniej pierzei rynkowej w 1865.
W trakcie prac wykopaliskowych wydobywane są liczne zabytki świadczące o dziejach obu budowli. Z zasypisk ich piwnic pozyskiwane są liczne fragmenty naczyń ceramicznych i szklanych, być może używane niegdyś przez rajców miejskich. Równie duży zbiór stanowią ozdobne kafle płytowe i garnkowe, będące pozostałością dawnych pieców stojących w ratuszu. Poza nimi wydobwane są liczne wyroby drewniane oraz metalowe.
Do najcenniejszych należą ozdoby ciała i elementy stroju (okucia, sprzączki, zawieszki, paciorki bursztynowe, fragmenty obuwia skórzanego, haftki), elementy uzbrojenia (groty strzał i bełtów, głowica buławy bojowej, kule armatnie), narzędzia krawieckie (naparstki, szpilki), narzędzia rybackie (haczyki), różnego rodzaju przedmioty użytku codziennego (m.in. noże i nożyki, fajki) i inne (m.in. przęśliki, klucze, nożyce kabłąkowe oraz odważniki kupieckie).
Badania finansowane były przez Urząd Miasta w Pucku, Instytut Archeologii UW. Prace wspierała także Fundacja Przyjaciół Instytutu Archeologii UW.
tekst i zdjęcia: M. Starski
