Newsletter PAEW 11-12 (2024)

Aktualności

• Od końca 2024 roku w ramach projektu „Zatopione dziedzictwo: cyfrowe archiwum utraconych stanowisk archeologicznych w dolinie Dniestru” działa strona internetowa, która udostępnia bogaty zbiór materiałów fotograficznych i wideo z badań archeologicznych prowadzonych w dolinie Dniestru w latach 50. i 80. XX wieku – jeszcze przed jej zalaniem. Materiały te są obecnie przechowywane w archiwum naukowym Wydziału Archeologii Instytutu Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakewycza Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.

• 2 grudnia – z inicjatywy Pierwszej Damy Ukrainy Oleny Zełenskiej oraz Konsulatu Generalnego Ukrainy w Neapolu – w Parku Archeologicznym w Pompejach zaprezentowano ukraińskojęzyczną wersję aplikacji mobilnej #MyPompeii. W promocję aplikacji zaangażował się również Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Pracowniczka Zakładu Archeologii Krymu i Północno-Zachodniego Nadczarnomorza – Anzhelika Kolesnychenko – wygłosiła wykład pt. „Pompeii: Links to the Classical Period in Ukraine”.
• Opublikowano interesujący artykuł i powiązane z nim wideo poświęcone funkcjonowaniu Muzeum Archeologicznego Charkowskiego Uniwersytetu Narodowego im. W. Karazina w trudnych warunkach wojennych – w tym niemal codziennych bombardowań.

Ochrona dziedzictwa kulturowego

• W listopadzie i grudniu Maksym Lewada, pracownik naukowy Narodowego Muzeum Historii Ukrainy, poinformował o przekazaniu przez osoby prywatne oraz Narodową Policję Ukrainy szeregu unikalnych artefaktów znalezionych na terytorium kraju. Wśród nich znalazły się: brązowe celtyckie bransolety i zapinki (pochodzące z obwodu zakarpackiego), elementy rzymskiego brązowego pasa z nakładkami (ze środkowej Ukrainy), rzymski brązowy dzwonek z grafito, a także miecz i grot włóczni z kremacji datowanej na I wiek n.e. (z cmentarzyska typu Mutin w obwodzie sumskim; szczegółowe zdjęcia tych zabytków również dostępne są tutaj).

Konferencje: przeszłe i przyszłe

• W dniach 6-8 listopada 2024 roku na Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle-Wittenberdze w Niemczech odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa „Ein Forscherleben zwischen Ost und West – Der Hallesche Altertumswissenschaftler Ernst von Stern (1859-1924)” zorganizowana z okazji setnej rocznicy śmierci wybitnego archeologa Ernsta von Sterna. W wydarzeniu uczestniczyli naukowcy z Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, w tym przedstawiciele Instytutu Archeologii, Narodowej Biblioteki Ukrainy im. W. Wernadskiego oraz Muzeum Archeologicznego Narodowej Akademii Nauk Ukrainy w Odessie.
• 11 listopada w Skarbcu Narodowego Muzeum Historii Ukrainy odbyła się konferencja naukowa „Sztuka jubilerska – spojrzenie przez wieki”. W wydarzeniu uczestniczyło 29 naukowców reprezentujących różne instytucje z Kijowa, Dniepru, Lwowa, Połtawy, Czerkas i Charkowa. Tematy referatów dotyczyły wyrobów dekoracyjnych i użytkowych od wczesnej epoki żelaza po średniowiecze. Materiały konferencyjne zostaną opublikowane w zbiorze naukowym, którego wydanie planowane jest na pierwszą połowę przyszłego roku.
• 26 listopada Krymski Instytut Studiów Strategicznych zorganizował konferencję prasową poświęconą stanowi obiektów dziedzictwa kulturowego Ukrainy na terenach czasowo okupowanych. W ramach projektu zespół Instytutu zweryfikował uszkodzenia i zniszczenia ponad 800 stanowisk archeologicznych, takich jak kurhany, osady czy wały ziemne, które odzwierciedlają historię Ukrainy od późnego paleolitu po wczesny okres nowożytny (więcej informacji: baza projektu). Nagranie z wydarzenia jest dostępne pod linkiem.
• 6 grudnia na Wydziale Historii, Politologii i Stosunków Międzynarodowych Narodowego Uniwersytetu im. J. Fed’kowycza w Czerniowcach odbyło się VIII Międzynarodowe Seminarium Naukowe „Archeologia Bukowiny: osiągnięcia i perspektywy”. Wydarzenie poświęcone było aktualnym zagadnieniom archeologii Bukowiny oraz sąsiednich regionów. Tematyka referatów obejmowała zagadnienia związane z epoką kamienia, eneolitem, epoką brązu i wczesnego żelaza, średniowieczem i czasami nowożytnymi, jak również historię badań, ochronę i wykorzystanie zabytków archeologicznych. Przed rozpoczęciem seminarium opublikowano streszczenia referatów – 67 tekstów przygotowanych przez 76 autorów.
• 10 grudnia 2024 roku w Wyszhorodzie, w obwodzie kijowskim, odbyła się III Ogólnoukraińska Konferencja „Najnowsze badania archeologiczne i ochrona zabytków w Ukrainie: wyzwania czasu wojennego”. Wydarzenie zostało zorganizowane przez Rezerwat Historyczny i Kulturalny „Wyszhorod” we współpracy z Instytutem Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy.
• W dniach 13-14 grudnia odbyła się międzynarodowa konferencja naukowa (w formacie mieszanym) „Europa Wschodnia w pierwszym tysiącleciu naszej ery” zorganizowana z okazji 50-lecia Zakładu Archeologii Wczesnych Słowian Instytutu Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Konferencja zgromadziła ponad 60 uczestników z Ukrainy, Polski, Niemiec, Mołdawii, Wielkiej Brytanii, Francji i Litwy, którzy zaprezentowali 26 referatów.
• W dniach 19–20 grudnia 2024 roku w rezerwacie narodowym „Ławra Peczerska” w Kijowie odbyła się XXIX Międzynarodowa Konferencja Naukowa „Czytania im. Petra Mohyły”. Główne kierunki konferencji tradycyjnie obejmowały badania historyczne i źródłowe, badania archeologiczne zabytków sakralnych, studia historycznoartystyczne dotyczące zabytków ruchomych, badania i konserwację zabytków nieruchomych, historię muzeów oraz ochronę zabytków. Program konferencji dostępny jest pod linkiem.
• W dniach 6-7 lutego Katedra Archeologii Uniwersytetu Narodowego „Akademia Kijowsko-Mohylańska” organizuje konferencję dla młodych badaczy „Studia Archeologiczne 2025”. Konferencja odbędzie się w formacie hybrydowym. Rejestrować można się pod linkiem lub poprzez przesłanie danych na adres ukma@gmail.com do 19 stycznia 2025 roku.

Publikacje

• Ukazał się kolejny, czwarty numer czasopisma Archeologia, wydawany przez Instytut Archeologii Narodowej Akademii Nauk.
• Бруяко И.В. 2024. Могильник Картал III на Нижнем Дунае (эпоха среднего Гальштата). Кишинэу: Stratum plus, 688 c. W monografii opublikowane zostały materiały z wykopalisk na cmentarzysku z wczesnej epoki żelaza (ponad 530 pochówków) przy osadzie Kartal nad Dolnym Dunajem (IX-VIII w. p.n.e.). Równolegle z publikacją materiałów omówiono historię i archeologię regionu Dolnego Dunaju jako części rozległego obszaru Europy południowo-wschodniej we wczesnej epoce żelaza.
• Симоненко O., Дзнеладзе O., Сікоза Д. 2024. Атлас пізньоскіфських пам’яток Низового Дніпра. Київ, 214 с. Monografia stanowi opis późnoscytyjskich osad i cmentarzysk w dorzeczu Dolnego Dniepru z okresu od II w. p.n.e. do IV w. n.e., zlokalizowanych wzdłuż prawego brzegu (12 osad i 3 cmentarzyska) oraz lewego brzegu (5 osad, pojedyncze pochówki) dawnego zbiornika Kachowka. Książka zawiera analizę środowiska naturalnego z czasów funkcjonowania grodzisk, historię badania stanowisk wraz z autorską wersją pochodzenia kultury późnoscytyjskiej w regionie oraz katalog z pełnym opisem i bibliografią każdego stanowiska i ogólny opis kultury późnoscytyjskiej Dolnego Dniepru.
• Kotenko V. 2024. Chersonesan Ceramic Imports to the Northwest Black Sea Region. 164 s. Monografia autorstwa dr Viktorii Kotenko, pracowniczki naukowej w Zakładzie Archeologii Klasycznej Instytutu Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy, poświęcona jest kompleksowej analizie chersonezkiej ceramiki stołowej ze stanowisk północno-zachodniego regionu Morza Czarnego.
• Петраускас О., Абашина Н., Горбаненко С. (ред.) 2024. Відділу археології ранніх слов’ян — 50! Факти, люди, дослідження. Київ. 244 с. Zbiór artykułów przedstawia działalność naukową i organizacyjną oraz osiągnięcia Zakładu Archeologii Wczesnych Słowian Instytutu Archeologii Narodowej Akademii Nauk Ukrainy na przestrzeni pięćdziesięciu lat istnienia. Pierwsze dwa rozdziały omawiają historię Zakładu oraz współczesne spojrzenie na problemy pochodzenia Słowian i wczesnych etapów ich historii – w pierwszym tysiącleciu naszej ery. Trzecia część składa się z esejów autorstwa pracowników Zakładu, którzy prezentują wyniki badań archeologicznych przeprowadzonych w ostatnich latach.
• Скиба А.В. (ред.) 2024. Імперії і варвари. Збірник наукових праць до 80-річчя від дня народження О. М. Приходнюка. Київ: Інститут археології НАН України. 336 с. Zbiór artykułów naukowych poświęcony jest pamięci doktora nauk historycznych Oleha Mychajłowycza Prykhodniuka. Artykuły zawarte w publikacji poruszają szeroki zakres problemów związanych z archeologią oraz realiami historycznokulturowymi Europy Wschodniej od przełomu ery do końca pierwszego tysiąclecia naszej ery. Autorzy prac poruszają różne aspekty kontaktów plemion słowiańskich, germańskich, sarmackich i trackich z imperium rzymskim i bizantyjskim, a także rolę tych plemion w procesach historycznych Europy.
• Jonaitis S.R., Kaplūnaitė I. (eds). 2024. From Paganism to Christianity. Burial Rites During the Transition Period. Vilnius: Lietuvos istorijos institutas, 2024. W zbiorze artykułów poświęconym zwyczajom pogrzebowym w okresie przejścia od pogaństwa do chrześcijaństwa, znajduje się 13 prac autorstwa naukowców z Litwy, Łotwy, Polski, Ukrainy i Niemiec. Artykuły prezentują wyniki badań prowadzonych zarówno na Litwie, jak i w krajach sąsiednich, które były ściśle związane z historią Litwy w średniowieczu.
• Бойко-Гагарін А. (ред.) 2024. Money & Banking: гроші та банки і історії Європи: тези доповідей І нумізматичної щорічної конференції „Money & Banking: гроші та банки і історії Європи» (м. Київ, 16-18 вересня 2024 року). Київ. 256 с. Streszczenia Pierwszej Międzynarodowej Konferencji Numizmatycznej „Pieniądze i bankowość: Pieniądze i banki a historia Europy” poruszają różnorodne tematy związane z historią pieniądza i instytucji bankowych w Europie. Osobna sekcja poświęcona jest historii nominału szag, który wkrótce może zastąpić kopiejkę w ukraińskim obiegu pieniężnym.

Wystawy

• W połowie grudnia Winnickie Obwodowe Muzeum Krajoznawcze przygotowało wystawę zatytułowaną „Ratunkowa archeologia Winnicy”, na której prezentowane są artefakty znalezione podczas wykopalisk na stanowiskach archeologicznych zagrożonych zniszczeniem. Wystawę można odwiedzać do 16 lutego 2025 roku.
• Od 1 do 14 listopada 2024 roku Narodowe Muzeum Historii Mołdawii prezentowało wystawę „Artefakt z Twojej okolicy”. Wystawa została zorganizowana w ramach projektu realizowanego przez JSC „National Committee of ICOM Moldova” i finansowanego przez Ministerstwo Kultury Republiki Mołdawii. Projekt promuje dziedzictwo archeologiczne odkryte w Mołdawii i prezentuje 24 wyjątkowe artefakty archeologiczne, które pochodzą z okresu od neolitu do wczesnego średniowiecza. Artefakty te zostały znalezione w 24 miejscowościach w północnych, środkowych i południowych regionach Mołdawii i znajdują się w zbiorach Narodowego Muzeum Historii Mołdawii oraz Narodowego Muzeum Etnografii i Historii Naturalnej.

Popularyzacja nauki

• Тилищак В. 2024. 3 мамонтами і бізонами. Як жилося людям у льодовиковому періоді. Київ: Портал. 88 с. W jakich domach mieszkali nasi odlegli przodkowie? Co jedli i jak zdobywali pożywienie? W co się ubierali? Jak spędzali wolny czas? Jak wyglądało ich dzieciństwo i jakie niezwykłe zwierzęta żyły wokół nich? Na te wszystkie pytania odpowiada nowa książka popularnonaukowa dla dzieci autorstwa archeologa i publicysty dr Wołodymyra Tyliszczaka.