Badania Krajowe

Kierownik badań: Andrzej Szela
Miejsce badań: Zgliczyn Pobodzy, Mazowsze północne
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Wydział Archeologii UW
Wojewódzki Mazowiecki Konserwator Zabytków,
Fundacja Wydziału Historycznego „Varia”
Charakter stanowiska: cmentarzysko i osada
Datowanie: młodszy okres przedrzymski, okres wpływów rzymskich, okres wędrówek ludów
Opis: Od roku 2018 prowadzone są prace na osadzie i cmentarzysku, które zaliczyć należy do jednych z najbogatszych stanowisk archeologicznych z obszaru północnego Barbaricum.

Osada założona została przez ludność kultury przeworskiej (WANDALÓW) na przełomie III i II wieku p.n.e, czyli na samym początku formowania się tej niezwykle bogatej kultury archeologicznej na obszarze dzisiejszej Polski. Do dnia dzisiejszego zachowały się na niej liczne obiekty z bogatym materiałem archeologicznym i archeozoologicznym. Pochodzą z niej również liczne zabytki wydzielone, na które oprócz narzędzi czy ozdób składają się również liczne monety-denary i sesterc, które pochodzą zapewne z rozproszonego skarbu. Do chwili obecnej znaleziono już ponad 60 rzymskich monet, co stanowi jedno z największych znalezisk monet rzymskich znalezionych w trakcie badań wykopaliskowych. Z kolei na położonej w bezpośrednim sąsiedztwie nekropoli mamy do czynienia z grobami ciałopalnymi i szkieletowymi datowanymi , przynajmniej na chwilę obecną od I wieku n.e. do V wieku n.e. do chwili obecnej nie znaleziono jeszcze pochówków z ostatnich wieków przed naszą erą. W zamian znaleziono natomiast liczne groby ciałopalne z I i II wieku naszej ery. Na szczególną uwagę zasługuje tutaj grób książęcy z początku II wieku, który uznać należy za jeden z najbogatszych pochówków tego typu z obszaru północnego Barbaricum. Oprócz niego znaleziono również groby inhumacyjne z okresu wpływów rzymskich oraz co niezwykle ciekawe z okresu wędrówek ludów.

 

 

 

Więcej informacji:

Zapraszam na wykopaliska

https://warszawa.onet.pl/mazowsze-grob-ksiazecy-sprzed-blisko-2-tys-lat/fex17sq

https://tvnwarszawa.tvn24.pl/informacje,news,odkryli-bogaty-grob-sprzed-dwoch-tysiecy-lat-to-absolutny-unikat,282502.html?fbclid=IwAR1ogaOfDjyzX1DVRbXWv0hUzd1vq4UIUpSz3QA__mMaRa9AEUz7l0vSv-o

http://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C32402%2Cmazowieckie-archeolodzy-odkryli-grob-ksiazecy-sprzed-blisko-2-tys-lat.html Czytaj dalej „Zgliczyn Pobodzy – osada i cmentarzysko z grobami książęcymi”

Kierownik badań: dr hab.  Bartosz Kontny, prof. UW
Miejsce badań: Jezioro Lubanowo gm. Banie powiat gryfiński
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Charakter stanowiska: miejsce ofiarne

Opis badań:
Począwszy od 2014 r. zespół badaczy (Tomasz Nowakiewicz, Bartosz Kontny, Artur Brzóska, Piotr Prejs) i studentów IA UW (w pierwszych latach wraz z IAiE PAN – dr Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz) prowadził nieinwazyjne badania podwodne w jeziorze Lubanowo (dawn. Herrn-See) we wsi Lubanowo (dawn. Liebenow) na Pomorzu Zachodnim. Podczas badań pozyskano broń, elementy rzędu końskiego (m.in. wodze łańcuchowe) i narzędzia, datowane przeważnie na okres wpływów rzymskich, choć pewna ich część pochodzi z okresu średniowiecza. Niektóre z przedmiotów noszą ślady rytualnej destrukcji. W przypadku znalezisk datowanych na okres rzymski analogie wskazać można przede wszystkim na terenie kultur przeworskiej, a po części także w północnej Europie. Jezioro pełniło funkcję rytualnego jeziora ofiarnego, w którym składano zasadniczo broń i ekwipunek wojowników. Wyjątkowy charakter tego stanowiska wynika nie tylko z rzadkości podobnych miejsc ofiarnych na obszarze Polski, ale również z faktu, że mamy do czynienia z wciąż funkcjonującym zbiornikiem (w północnej Europie, gdzie zidentyfikowano dziesiątki podobnych depozytów, mają one charakter bagienny – dawne jeziora w których składano ofiary przekształciły się w torfowiska). Ofiary w okresie rzymskim były składane najprawdopodobniej przez miejscową ludność, przyporządkowaną przez archeologów do tzw. grupy lubuskiej. Znaleziska wczesno- i późnośredniośredniowieczne (broń, narzędzia, ceramika, ozdoby) mogą być – przynajmniej w części – wiązane z zachowaniami sakralnymi.
Literatura:
B. Kontny, T. Nowakiewicz, A. Rzeszotarska-Nowakiewicz,The Turning Point: preliminary results of underwater research of the former Herrn-See at the vilage of Lubanowo (Western Pomerania, Poland), „Archaeologia Baltica” 23 (2016), 45-57.
Starożytne miejsce ofiarne w jeziorze w Lubanowie na Pomorzu Zachodnim, ed. Tomasz Nowakiewicz, Warszawa: IA UW 2016.
B. Kontny, Archeologia wojny. Ze studiów nad uzbrojeniem barbarzyńskiej Europy okresów wpływów rzymskich i wędrówek ludów, Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V 2019.

Kierownik badań:
dr hab. Tomasz Nowakiewicz (IAUW), dr Aleksandra Rzeszotarska-Nowakiewicz (IAE PAN)
Miejsce badań: Czaszkowo  st. 1, gm. Piecki, pow. mrągowski, woj. warmińsko-mazurskie
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach:
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Charakter stanowiska: stanowisko bagienne
Opis badań:
Zlokalizowane nad dawnym jez. Nidajno stanowisko jest pierwszym w Polsce miejscem, w którym zarejestrowano ślady obrzędów realizowanych według germańskiego obyczaju, znanego z licznych bagien ofiarnych południowej Skandynawii (jak Illerup Ådal, Nydam, Thorsberg). Polegały one na topieniu w wodach bagnistego jeziora broni i różnorodnych i cennych elementów wyposażenia wojowników, przy czym przedmioty te były zazwyczaj uprzednio rytualnie niszczone.

Badania w Czaszkowie są metodycznym i logistycznym wyzwaniem, niemającym precedensu w polskiej archeologii. Jednak dostarczają one wyników również pozbawionych analogii. Podczas badań prowadzonych w osadach sedymentacyjnych dawnego jeziora zarejestrowano bardzo liczne fragmenty uzbrojenia (groty włóczni, duże noże bojowe, miecze, ostrogi a nawet kolczugi), wśród których wyraźną grupę stanowiły importy ze strefy prowincjonalno-rzymskiej. Towarzyszyły im bogato zdobione elementy pasa lub rzędu końskiego z wyobrażeniami zoomorficznymi (głównie z realistycznymi wizerunkami lwów) i większe okucia z wyobrażeniami gryfów, koziorożców i trudnych do zidentyfikowania hybryd. Listę niespotykanych znalezisk uzupełniają złote okucia miecza (zdobione złożonym motywem łączącym przedstawienia lwów, ptaków i delfinów), srebrno-złota figurka sępa i fragmenty szklanego pucharu.

Widoczne na zabytkach z Czaszkowa niespotykane nagromadzenie prestiżowych oznak władzy jest zjawiskiem unikatowym nie tylko w skali Mazur, ale wręcz całego kontynentu. Jednak wciąż nie są jasne przyczyny ich umieszczenia w mazurskim bagnie. Nie wiadomo także, czy swe rytuały sprawowali tu członkowie jakiejś germańskiej drużyny wracający do swej skandynawskiej ojczyzny znad granic rzymskiego świata, czy też byli to powracający z tego samego terenu bałtyjscy mieszkańcy Mazur, którzy przyswoili sobie prestiżowy rytuał wojowników od poznanych tam Germanów? Nie można też wykluczyć, że najcenniejsze znaleziska z Nidajna, znalazły się na Mazurach jako dyplomatyczny podarunek przekazany w późnej starożytności któremuś z tutejszych wodzów przez jednego z władców antycznego świata.

Kierownik badań: mgr Artur Grabarek
Miejsce badań: Podlesie 5, gm. Oleśnica, pow. staszowski
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: osada kultury ceramiki wstęgowej rytej
Opis badań: Podlesie to niewielka wieś, położona ok. 5 km na wschód od Oleśnicy w woj. świętokrzyskim.W latach 2014-2017 na stanowisku przeprowadzono badania, w trakcie których przebadano powierzchnię 150 m². Odkryto ponad 100 ciałopalnych grobów popielnicowych należących do kultury tarnobrzeskiej. Dużą wartość naukową niesie za sobą nie tylko zróżnicowany inwentarz ceramiczny, ale także bardzo bogaty zbiór zabytków z brązu i krzemienia. Część z wystąpiła w kontekście grobowym. Odkryto także dwa bogato wyposażone groby k. przeworskiej. Analiza potwierdziła podobieństwo materiałów zabytkowych z Podlesia do inwentarzy innych cmentarzysk kultury łużyckiej z terenu wschodniej części Niecki Nidziańskiej.
Projekt/finansowanie: –

Kierownik badań: mgr Artur Grabarek
Miejsce badań: Podlesie 6, gm. Oleśnica, pow. staszowski
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: osada kultury ceramiki wstęgowej rytej
Opis badań:
W latach 2014-2018 na stanowisku przebadano powierzchnię 380 m². Pozyskano około 13000 zabytków: 9000 fragmentów ceramiki, 2400 wyrobów krzemiennych, 100 wytworów obsydianowych, 110 artefaktów kamiennych, a także ciężarki gliniane, przęśliki, fragmenty kości zwierzęcych. Obserwacje stratygraficzne, planigraficzne oraz wyniki kompleksowej analizy materiału zabytkowego, jednoznacznie wskazują, iż mamy do czynienia z, jednorodnym kulturowo zespołem, stanowiącym pozostałość osady ze środkowej i późnej fazy KCWR. Charakter znalezisk czynią ze stanowiska w Podlesiu jeden z ważniejszych punktów na mapie osadnictwa KCWR w regionie Niecki Nidziańskiej.
Projekt/finansowanie: –

Kierownik badań: mgr Kamil Niemczak, mgr Iwona Lewoc
Miejsce badań: Wólka Prusinowska, gm. Piecki, pow. mrągowski
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach:  Fundacja Terra Desolata
Charakter stanowiska: cmentarzysko
Opis badań: Nekropola ludności grupy olsztyńskiej datowana na rozwinięty okres wędrówek ludów znajduje się w powiecie mrągowskim, na północno-wschodnim, wysokim brzegu jeziora Wielki Zyzdrój. Znana od końca XIX w. Podczas współczesnych wykopalisk odkryto: m.in. płytkową zapinkę pięciopalczastą, zapinkę tarczowatą z zachowaną wkładką drewnianą, żelazną sprzączkę z trapezowatą, przewężoną ramką (świadectwo kontaktów z Awarami) oraz brązowe szczypczyki z dwoma liniami rytymi biegnącymi wzdłuż krawędzi. Poza tym odnaleziono kilkaset fragmentów ceramiki. Część była ornamentowana.
Więcej informacji na stronie: https://terradesolata.pl/
Projekt/finansowanie:  badania finansowane są przez  Instytut Archeologii UW, Radę Konsultacyjną ds. Studenckiego Ruchu Naukowego, Fundację Universitatis Varsoviensis, Fundację Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundację Terra Desolata.

Kierownik badań: dr  Andrzej Maciałowicz
Miejsce badań:
Gołębiewo st. 14, gm. Kozłowo, pow. nidzicki, woj. warmińsko-mazurskie
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: cmentarzysko kultury przeworskiej
Opis badań:
Jedna z najbardziej rozległych ciałopalnych nekropoli kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego i wczesnego okresu wpływów rzymskich (II w. przed Chr. – II w. po Chr.), która dostarczyła m.in. licznej serii żelaznego uzbrojenia.
Projekt/finansowanie:
„Młodsza epoka żelaza na ziemiach pruskich – badania ratownicze na cmentarzyskach w Czerwonym Dworze (st. XXI), Gołębiewie (st. XIV) i Pieckach (st. I), woj. warmińsko-mazurskie” – projekt zrealizowany w 2008 r. (wraz z P. Szymańskim i M. Rudnickim) w ramach Programu Operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe” (priorytet 4), finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

 

Kierownik badań: dr  hab. Witold Gumiński
Miejsce badań: Szczepanki 8, gm. Wydminy, pow. giżycki
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: Stanowisko torfowe – cykl obozowisk łowców-zbieraczy z epoki kamienia
Opis badań: Paleośrodowisko, gospodarka, osadnictwo, obrządek pogrzebowy i wytwory drewniane, kościane, bursztynowe, kamienne, krzemienne i ceramika w kolejnych okresach epoki kamienia – od późnego paleolitu, przez mezolit, paraneolit (kulturę Zedmar) po koniec neolitu.

Aktualnie realizowany jest projekt badawczy dotyczący praktyk pogrzebowych na stanowisku Szczepanki:
NCN Opus 20; nr 2020/39/B/HS3/02375 Chronologia bezwzględna pochówków i luźnych kości ludzkich ze stanowisk łowiecko-zbierackich epoki kamienia Dudka i Szczepanki na Mazurach
Opublikowane wyniki projektu:
– Bugajska, K. (2023). Purified by fire: Cremation burials in the Stone Age hunter-gatherer cemetery at Dudka, Masuria, northeast Poland. Documenta Praehistorica, 50, 110-135. https://doi.org/10.4312/dp.50.10
– Bugajska, K. (2024). Loose human bones as evidence of the multi-step burial rite: Case study of the Stone Age hunter-gatherer sites at Dudka and Szczepanki, Masuria (northeastern Poland), Přehled výzkumů 65/1, 2024 X 103–137 https://doi.org/10.47382/pv0651-05

Kierownik badań: dr hab. Dariusz Manasterski
Miejsce badań: Supraśl 3, gm. Supraśl, pow. białostocki
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW, Muzeum Podlaskie w Białymstoku;
Charakter stanowiska: miejsce obrzędowe
Opis badań: Pracami wykopaliskowymi objęto obszar piaszczystego wyniesienia pośród rozlewisk rzeki Supraśl w obrębie Puszczy Knyszyńskiej, na którym rozpoznano dotychczas cztery obiekty o charakterze obrzędowym związane z działalnością ludności zaliczanej do kręgu kulturowego pucharów dzwonowatych, ślady pobytu ludności kultury ceramiki sznurowej oraz łużyckiej z wczesnej epoki żelaza.
Projekt/finansowanie: Interdyscyplinarne badania mikroregionu Puszczy Knyszyńskiej (finansowane z budżetu Instytutu Archeologii UW i Muzeum Podlaskiego w Białymstoku).

 

Kierownik badań: prof. dr hab. Andrzej Buko
Miejsce badań: Stołpie, woj. lubelskie
Charakter stanowiska: zespół wieżowo-kultowy
Datowanie: okres wczesnośredniowieczny