Badania Archeologiczne

Opublikowane w

Novae – rzymski obóz legionowy i miasto późnoantyczne

Kierownik badań: dr hab. Agnieszka Tomas
Miejsce badań: Novae
Kraj: Bułgaria
Instytucje uczestniczące w badaniach: Wydział Archeologii UW, Bułgarska Akademia Nauk i Narodowy Instytut Archeologii z Muzeum
Charakter stanowiska: rzymski obóz legionowy (castra legionis), osiedle przyobozowe (canabae legionis) i miasto późnoantyczne.

Chronologia: I-VI w.

Obóz w Novae leży dziś w północnej Bułgarii, nad Dunajem, nieopodal miasta Swisztow. Został założony prawdopodobnie około połowy I w. n.e. Z tym miejscem związany jest legion I Italski, którego obecność poświadczona jest do lat 30. V w. n.e. Na terenie obozu, który zajmuje 17,99 ha, odkryto monumentalne budowle, wśród których najważniejszą jest komendantura obozu (principia), choć równie okazały jest szpital legionowy (valetudinarium) oraz łaźnie (thermae legionis). Od strony zachodniej obozu istniało osiedle (canabae), a od strony południowej i wschodniej nekropola. W okresie późnoantycznym fortyfikacje Novae wzmocniono, a od strony wschodniej do obozu przyłączono dodatkowy teren (tzw. aneks), który obejmuje powierzchnię około 8 ha. W tym czasie w obrębie murów mieszkali zarówno żołnierze, jak i ludność cywilna. Ślady najpóźniejszej aktywności Rzymian pochodzą z końca VI w.

Fot. F. Zoń

Opis aktualnych badań: W roku 2021 rozpoczęliśmy badania w centralnej  części stanowiska, bezpośrednio za komendanturą obozu (principia). W tym miejscu w 2005 roku zadokumentowano pozostałości masywnej budowli o regularnym rozplanowaniu, a także wtórnie użytą bazę posągu legata legionu I Italskiego w okresie panowania Gordiana III. Celem badań jest ustalenie  charakteru zabudowy tej części obozu oraz ustalenie funkcji wspomnianej budowli, która być może stanowiła siedzibę dowódcy legionu (praetorium).

Dzięki odkryciom w latach 2021–2022 dowiedzieliśmy się, że zabudowa w tym miejscu miała charakter mieszkalny do późnego okresu antycznego.

Zobacz film o naszym zespole i badaniach w Novae FILM

Poprzedni projekt, obejmujący badania na terenie późnoantycznej dzielnicy Novae (tzw. aneksu) oraz nekropoli został zakończony w roku 2021.

Projekt zakończony: „Osiedle cywilne przy rzymskim obozie legionowym w Novae (Mezja Dolna) i jego losy w okresie późnego antyku”, NCN, OPUS 10, nr UMO-2015/19B/HS3/017/90, Termin realizacji: 5.06.2016 – 5.06.2022 r.

Zobacz więcej tutaj

Publikacje:

  • A. Tomas, E. Jaskulska, J. Dworniak-Jarych, E Jęczmienowski, T. Dziurdzik, A. Mech, The eastern necropolis at Novae, Archaeologia Bulgarica 24/3, 2020, 37–63
  • The transformation of Novae. Eastern necropolis and the late Roman extension [in:] Transformations in Antiquity, A. Tomas (ed.), BREPOLS, RomA Series (w przygotowaniu)

Pozostałe projekty Wydziału Archeologii UW realizowane w Novae:

Novae 2017-2021. In medio castrorum. Statuaryczno-epigraficzny pejzaż centralnej części rzymskiego obozu w Novae (T. Sarnowski, projekt bezwykopaliskowy)

Novae 2012-2015. Badania struktur osadniczych przy użyciu niedestrukcyjnych metod badań terenowych (A. Tomas, zakończony)

Novae 2009-2011. Komendantura obozu i fortyfikacje (T. Sarnowski, zakończony)

 

 

 

 

Opublikowane w

Podlesie – cmentarzysko kultury łużyckiej

Kierownik badań: mgr Artur Grabarek
Miejsce badań: Podlesie 5, gm. Oleśnica, pow. staszowski
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: osada kultury ceramiki wstęgowej rytej
Opis badań: Podlesie to niewielka wieś, położona ok. 5 km na wschód od Oleśnicy w woj. świętokrzyskim.W latach 2014-2017 na stanowisku przeprowadzono badania, w trakcie których przebadano powierzchnię 150 m². Odkryto ponad 100 ciałopalnych grobów popielnicowych należących do kultury tarnobrzeskiej. Dużą wartość naukową niesie za sobą nie tylko zróżnicowany inwentarz ceramiczny, ale także bardzo bogaty zbiór zabytków z brązu i krzemienia. Część z wystąpiła w kontekście grobowym. Odkryto także dwa bogato wyposażone groby k. przeworskiej. Analiza potwierdziła podobieństwo materiałów zabytkowych z Podlesia do inwentarzy innych cmentarzysk kultury łużyckiej z terenu wschodniej części Niecki Nidziańskiej.
Projekt/finansowanie: –

Opublikowane w

Podlesie – osada wczesnoneolityczna

Kierownik badań: mgr Artur Grabarek
Miejsce badań: Podlesie 6, gm. Oleśnica, pow. staszowski
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: osada kultury ceramiki wstęgowej rytej
Opis badań:
W latach 2014-2018 na stanowisku przebadano powierzchnię 380 m². Pozyskano około 13000 zabytków: 9000 fragmentów ceramiki, 2400 wyrobów krzemiennych, 100 wytworów obsydianowych, 110 artefaktów kamiennych, a także ciężarki gliniane, przęśliki, fragmenty kości zwierzęcych. Obserwacje stratygraficzne, planigraficzne oraz wyniki kompleksowej analizy materiału zabytkowego, jednoznacznie wskazują, iż mamy do czynienia z, jednorodnym kulturowo zespołem, stanowiącym pozostałość osady ze środkowej i późnej fazy KCWR. Charakter znalezisk czynią ze stanowiska w Podlesiu jeden z ważniejszych punktów na mapie osadnictwa KCWR w regionie Niecki Nidziańskiej.
Projekt/finansowanie: –

Opublikowane w

Szestowica – cmentarzysko kurhanowe z okresu wikińskiego

Kierownik badań: dr Dariusz Błaszczyk, dr Viacheslav Skorokhod
Miejsce badań: Szestowica
Kraj: Ukraina
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: cmentarzysko kurhanowe z okresu wczesnego średniowiecza oraz Centrum Archeologii i Historii Starożytnej, Czernichowski Narodowy Uniwersytet Pedagogiczny im. Tarasa Szewczenki
Opis badań: adania prowadzone są na cmentarzysku kurhanowym stanowiącego część kompleksu osadniczego z okresu wczesnego średniowiecza składającego się z grodziska i osady przygrodowej. Celem badań jest przebadanie z użyciem nowoczesnych metod (zdjęcia z drona, dokumentacja 3D, badania fizykochemiczne) wybranej części cmentarzyska, określenie dokładnej jego chronologii, rekonstrukcję stosowanego obrządku pogrzebowego oraz identyfikację przynależności społeczno-kulturowej pochowanych na nim ludzi.
Projekt/finansowanie: „Szestowica – cmentarzysko kurhanowe z okresu wikińskiego”. Badania finansowane ze środków Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego i Centrum Archeologii i Historii Starożytnej, Czernichowskiego Narodowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Tarasa Szewczenki.

Opublikowane w

Wólka Prusinowska – cmentarzysko z okresu wędrówek ludów

Kierownik badań: mgr Kamil Niemczak, mgr Iwona Lewoc
Miejsce badań: Wólka Prusinowska, gm. Piecki, pow. mrągowski
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach:  Fundacja Terra Desolata
Charakter stanowiska: cmentarzysko
Opis badań: Nekropola ludności grupy olsztyńskiej datowana na rozwinięty okres wędrówek ludów znajduje się w powiecie mrągowskim, na północno-wschodnim, wysokim brzegu jeziora Wielki Zyzdrój. Znana od końca XIX w. Podczas współczesnych wykopalisk odkryto: m.in. płytkową zapinkę pięciopalczastą, zapinkę tarczowatą z zachowaną wkładką drewnianą, żelazną sprzączkę z trapezowatą, przewężoną ramką (świadectwo kontaktów z Awarami) oraz brązowe szczypczyki z dwoma liniami rytymi biegnącymi wzdłuż krawędzi. Poza tym odnaleziono kilkaset fragmentów ceramiki. Część była ornamentowana.
Więcej informacji na stronie: https://terradesolata.pl/
Projekt/finansowanie:  badania finansowane są przez  Instytut Archeologii UW, Radę Konsultacyjną ds. Studenckiego Ruchu Naukowego, Fundację Universitatis Varsoviensis, Fundację Uniwersytetu Warszawskiego oraz Fundację Terra Desolata.

Opublikowane w

Failaka – badania strefy przybrzeżnej wokół wyspy

Kierownik badań:  prof. dr hab. Piotr Bieliński, dr Agnieszka Pieńkowska, mgr Magdalena Nowakowska (prowadząca badania)
Miejsce badań: Wyspa Failaka,
Kraj:  Kuwejt
Instytucje uczestniczące w badaniach: Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW oraz National Council of Culture, Arts and Letter, State of Kuwait
Charakter stanowiska: Badania strefy przybrzeżnej wokół wyspy Failaka
Opis badań: Polsko-kuwejcki projekt: “Waterfront and Underwater Archaeology of Kuwait. Archeorisk on the Coastal Zone around Failaka Island, Kuwait” stanowi pierwsze archeologiczne badania mające na celu ochronę podwodnego, archeologicznego dziedzictwa kultury wokół kuwejckiej wyspy Failaka w Zatoce Arabskiej. Celem projektu jest rejestracja, dokumentacja i opracowanie stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w strefie pływowej wokół wyspy. W ciągu ostatnich pięciu sezonów badawczych zarejestrowano 33 konstrukcje kamienne w większości będące pozostałościami pułapek na ryby oraz stanowiące infrastrukturę trzech portów.
Projekt/finansowanie: “Waterfront and Underwater Archaeology of Kuwait. Archeorisk on the Coastal Zone around Failaka Island, Kuwait.

Opublikowane w

Gołębiewo – cmentarzysko kultury przeworskiej

Kierownik badań: dr  Andrzej Maciałowicz
Miejsce badań:
Gołębiewo st. 14, gm. Kozłowo, pow. nidzicki, woj. warmińsko-mazurskie
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: cmentarzysko kultury przeworskiej
Opis badań:
Jedna z najbardziej rozległych ciałopalnych nekropoli kultury przeworskiej z młodszego okresu przedrzymskiego i wczesnego okresu wpływów rzymskich (II w. przed Chr. – II w. po Chr.), która dostarczyła m.in. licznej serii żelaznego uzbrojenia.
Projekt/finansowanie:
„Młodsza epoka żelaza na ziemiach pruskich – badania ratownicze na cmentarzyskach w Czerwonym Dworze (st. XXI), Gołębiewie (st. XIV) i Pieckach (st. I), woj. warmińsko-mazurskie” – projekt zrealizowany w 2008 r. (wraz z P. Szymańskim i M. Rudnickim) w ramach Programu Operacyjnego „Dziedzictwo kulturowe” (priorytet 4), finansowanego przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

 

Opublikowane w

Szczepanki – obozowisko łowców-zbieraczy z epoki kamienia

Kierownik badań: dr  hab. Witold Gumiński
Miejsce badań: Szczepanki 8, gm. Wydminy, pow. giżycki
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW
Charakter stanowiska: Stanowisko torfowe – cykl obozowisk łowców-zbieraczy z epoki kamienia
Opis badań: Paleośrodowisko, gospodarka, osadnictwo, obrządek pogrzebowy i wytwory drewniane, kościane, bursztynowe, kamienne, krzemienne i ceramika w kolejnych okresach epoki kamienia – od późnego paleolitu, przez mezolit, paraneolit (kulturę Zedmar) po koniec neolitu.

Aktualnie realizowany jest projekt badawczy dotyczący praktyk pogrzebowych na stanowisku Szczepanki:
NCN Opus 20; nr 2020/39/B/HS3/02375 Chronologia bezwzględna pochówków i luźnych kości ludzkich ze stanowisk łowiecko-zbierackich epoki kamienia Dudka i Szczepanki na Mazurach
Opublikowane wyniki projektu:
– Bugajska, K. (2023). Purified by fire: Cremation burials in the Stone Age hunter-gatherer cemetery at Dudka, Masuria, northeast Poland. Documenta Praehistorica, 50, 110-135. https://doi.org/10.4312/dp.50.10
– Bugajska, K. (2024). Loose human bones as evidence of the multi-step burial rite: Case study of the Stone Age hunter-gatherer sites at Dudka and Szczepanki, Masuria (northeastern Poland), Přehled výzkumů 65/1, 2024 X 103–137 https://doi.org/10.47382/pv0651-05

Opublikowane w

Qumayrah Ain 2 – osada neolityczna

Kierownik badań: dr Marcin Białowarczuk
Miejsce badań: Qumayrah Ain 2 (QA 2)
Kraj:  Sułtanat Omanu
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej UW, Ministerstwo Dziedzictwa i Kultury Sułtanatu Omanu
Charakter stanowiska: osada
Opis badań: Badania osady prowadzone były w latach 2016 – 2017 w ramach polsko-omańskiego projektu archeologicznego kierowanego przez Prof. Piotra Bielińskiego. Projekt obejmowały prospekcję powierzchniową nierozpoznanej dotychczas archeologicznie doliny Qumeira oraz badania wykopaliskowe wybranych stanowisk z różnych okresów. Prezentowane stanowisko QA 2 związane jest z pobytami osadników neolitycznych, sezonowo zasiedlających obszary wyżynno-górskie północnego Omanu. Dotychczas natrafiono tu na pozostałości zabudowy szałasowej, palenisk i konstrukcji gospodarczych oraz liczne zabytki krzemienne i kamienne. Analiza techno-typologiczna odkrytych materiałów, potwierdzona częściowo badaniami radiowęglowymi,  pozwala wstępnie określić funkcjonowanie osady  w 2 połowie V i w IV tys. BC, co odpowiada późnemu neolitowi.
Projekt/finansowanie: Omańsko-polski projekt archeologiczny w dolinie Qumeira – CAŚ UW oraz Ministerstwo Dziedzictwa i Kultury Sułtanatu Omanu.

Opublikowane w

Supraśl – miejsce obrzędowe

Kierownik badań: dr hab. Dariusz Manasterski
Miejsce badań: Supraśl 3, gm. Supraśl, pow. białostocki
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Instytut Archeologii UW, Muzeum Podlaskie w Białymstoku;
Charakter stanowiska: miejsce obrzędowe
Opis badań: Pracami wykopaliskowymi objęto obszar piaszczystego wyniesienia pośród rozlewisk rzeki Supraśl w obrębie Puszczy Knyszyńskiej, na którym rozpoznano dotychczas cztery obiekty o charakterze obrzędowym związane z działalnością ludności zaliczanej do kręgu kulturowego pucharów dzwonowatych, ślady pobytu ludności kultury ceramiki sznurowej oraz łużyckiej z wczesnej epoki żelaza.
Projekt/finansowanie: Interdyscyplinarne badania mikroregionu Puszczy Knyszyńskiej (finansowane z budżetu Instytutu Archeologii UW i Muzeum Podlaskiego w Białymstoku).

OLYMPUS DIGITAL CAMERA
OLYMPUS DIGITAL CAMERA

 

Back to top