Autor: miron

Opublikowane w

Weryfikacja intrygującego znaleziska w okolicach Wielunia – badania powierzchniowe

Kilka miesięcy temu w okolicach Wielunia na zdjęciach lotniczych został odkryty ciekawy owalny obiekt. Widoczny on jest tylko podczas sezonu wegetacyjnego przy sprzyjających uprawach.  Jego kształt sugeruje, że może to być relikt archeologiczny. Jego średnica wynosi ok. 150 metrów. Nie został zewidencjonowany w żadnych polskich bazach zabytków archeologicznych. Przypomina rondele z neolitu lub późniejsze okrągłe konstrukcje z epoki brązu. Takich obiektów w Polsce jest tylko kilka.

Czytaj dalej „Weryfikacja intrygującego znaleziska w okolicach Wielunia – badania powierzchniowe”

Opublikowane w

Truszki-Zalesie, zespół osadniczy z wczesnego średniowiecza

Kierownik badań: dr Ewa Łukaszewicz
Miejsce badań: Truszki-Zalesie, gmina Kolno
Kraj: Polska
Instytucje uczestniczące w badaniach: Wydział Archeologii UW, Fundacja Varia
Charakter stanowiska: Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy
Finansowanie : Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.

Na terenie zespołu osadniczego w Truszkach–Zalesiu wykonano badania w ramach programu: Ochrona zabytków archeologicznych 2024

Grodzisko i osada w Truszkach-Zalesiu
Grodzisko i osada w Truszkach-Zalesiu, fot. Miron Bogacki

Zespół osadniczy z okresu wczesnego średniowiecza w Truszkach-Zalesiu, gm. Kolno, woj. podlaskie składa się z czterech stanowisk archeologicznych. Jego centralną częścią jest grodzisko pierścieniowate otoczone osadami. Dwie z nich stanowiły zaplecze gospodarcze grodu. Natomiast ślady osadnictwa na pobliskiej Górze Wieżowej hipotetycznie określono jako strażnicę.

Badania archeologiczne w Truszkach-Zalesiu prowadzono w latach 1984-1985 (pierwszy etap badań), 2001-2017 (drugi etap badań) i w 2024 r. (trzeci etap badań). Prace przebiegały pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego Gąssowskiego i dr Ewy Łukaszewicz z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (WA UW).


W wyniku wieloletnich interdyscyplinarnych badań ustalono, że w okresie wczesnego średniowiecza był to jeden z największych i najważniejszych ośrodków polityczno-gospodarczych, w tym handlowych, na północnym Mazowszu. Świadczą o tym odkryte podczas prac wykopaliskowych pozostałości obiektów mieszkalnych, gospodarczych, w tym rzemieślniczych i kultowych oraz liczne i różne przedmioty, głównie do użytku codziennego takie jak fragmenty glinianych naczyń, narzędzia, broń. Wśród znalezisk znalazły się również ozdoby wykonane z brązu czy paciorki z masy szklanej.
Na podstawie dendrochronologii ustalono, że gród powstał na początku X wieku i przetrwał prawdopodobnie do około połowy XI w.
Dwa pierwsze etapy badań dostarczyły cennych źródeł archeologicznych nie tylko dla badaczy osadnictwa na Wysoczyźnie Kolneńskiej czy historii północnego Mazowsza, ale również obszaru północno-wschodniej Europy i jego udziału w rozwoju dalekosiężnych kontaktów handlowych. Dowodem są znalezione na grodzisku w Truszkach-Zalesiu dirhamy arabskie.
Jednak, pomimo wielu lat badań nie udało się rozwiązać wszystkich istotnych problemów naukowych. Nadal nie wiemy, jaka była przynależność etniczna mieszkańców grodu i jego zaplecza. Nie odkryliśmy też miejsca pochówków tej ludności.

W związku z tym podjęto dalsze poszukiwania korzystając z różnych metod nieinwazyjnej prospekcji terenowej. Dzięki nim określono aktualny zasięg poszczególnych stanowisk archeologicznych badanego zespołu. Częściowo odtworzono przebieg kamiennych grobli, które na podmokłym terenie ułatwiały komunikację w obrębie całego założenia osadniczego. Badania przeprowadzone na Górze Wieżowej ujawniły istnienie w jej środkowej partii okrągłego w planie obiektu o średnicy ok. 50 m. Z przyczyn formalnych nie udało się na razie wyjaśnić jego funkcji.

Badania w 2024 roku przeprowadzono w ramach projektu „Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Truszkach-Zalesiu. Terenowa weryfikacja zabytku archeologicznego”.
Projekt Narodowego Instytutu Dziedzictwa (NID nr 04401/24) dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury.


Zespół osadniczy w Truszkach-Zalesiu, gm. Kolno został wpisany do rejestru zabytków archeologicznych i objęty jest ochroną prawną.

Opublikowane w

Finlayson Sarah

Dr Sarah Finlayson
dr Sarah Finlayson
Katedra Archeologii Egejskiej i Włókiennictwa
Stypendystka programu im. Stanisława Ulama, NAWA (2024–2025).

telefon: 
+48 22 55 22 814

zainteresowania:
– archeologia egejska
– pisma egejskie
– pieczęcie i praktyki pieczętowania
– archeologia eksperymentalna

projekt badawczy:
Inscribed and impressed: exploring clay sealings from the Bronze Age Aegean as mini-documents in diachronic administrative systems.

Opublikowane w

Khirbat Sarah (Khirbat as-Sar) – osadnictwo z okresu żelaza, hellenistycznego, rzymskiego, bizantyjskiego i islamskiego

Kierownik badań: dr hab. Mariusz Burdajewicz i prof. Jolanta Młynarczyk
Miejsce badań: Khirbat Sarah (zachodni Amman), MEGA Jordan # 11304 (JADIS 2215017).
Kraj: Haszymidzkie Królestwo Jordanii.
Instytucje uczestniczące w badaniach: Wydział Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego; Wydział Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie; Politechnika Wrocławska; Departament Starożytności Jordanii. W latach 2018-2019: Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego.
Charakter stanowiska: osadnictwo z okresu żelaza, hellenistycznego, rzymskiego, bizantyjskiego i islamskiego

Opis badań:
W 2018 i 2019 r. zespół kierowany przez prof. Jolantę Młynarczyk z Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadził dwa krótkie sezony prac na starożytnym stanowisku Khirbat Sarah, położonym na zachodnich obrzeżach Ammanu. Badania geofizyczne i archeologiczne dowiodły dużego potencjału poznawczego Khirbat Sarah jako stanowiska wzorcowego pod względem longue durée, zasiedlonego co najmniej od epoki żelaza (Amonitów) do środkowego okresu islamu.
Po przerwie spowodowanej pandemią COVID-19, wykopaliska zostały wznowione w 2023 roku, tym razem z ramienia Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego. Obecny projekt ma na celu określenie chronologii i charakteru osady w różnych fazach jej historii, a także lepsze zrozumienie jej relacji z pobliskim Ammanem na przestrzeni ponad dwóch tysiącleci. To spektakularne miejsce, zajmujące doskonałą strategiczną pozycję na zachodnim skraju płaskowyżu Ammanu, jest zwieńczone monumentalnym kompleksem architektonicznym. Składa się on z „wieży ammonickiej”, przekształconej w okresie rzymskim w świątynię, z dobudowanym następnie arkadowym dziedzińcem. Kompleks ten, otoczony budynkami z późniejszych okresów, nie jest jeszcze w pełni rozpoznany. Znaleziska, przede wszystkim ceramiki, wskazują na szczególnie intensywne osadnictwo z okresu ajubidzko-mameluckiego. Prawdopodobnie istniała tu osada wiejska, której mieszkańcy zajmowali się rolnictwem i hodowlą zwierząt, należąc do zaplecza rolniczego dla islamskiej stolicy Ammanu. Z drugiej strony, unikalne połączenie budowli z epoki żelaza ze świątynią charakteryzującą się klasycznym porządkiem architektonicznym jest interesującym zagadnieniem związanym z adaptacją przez miejscową ludność grecko-rzymskiej kultury materialnej i religii.

Nazwa starożytna tego miejsca pozostaje niejasna. XIX-wieczni podróżnicy S. Merrill i C.R. Conder zidentyfikowali to miejsce jako biblijne Azor (Iazer), które zostało następnie wspomniane przez Euzebiusza (Onomastykon) w IV wieku. Rzeczywiście, położenie geograficzne i pewne archeologiczne dowody na użytkowanie w okresie hellenistycznym sugerują, że Khirbat Sarah może być tożsame z ufortyfikowaną osadą Jazer, która została podbita przez Judę Machabeusza w 163 r. p.n.e. (I Mch 5,8). W III wieku p.n.e., pod panowaniem Ptolemeuszy, to miejsce musiało być częścią regionu zarządzanego przez potężną rodzinę Tobiadów, co sugeruje możliwość jego identyfikacji z „Birta z Ammanitis”, która została wspomniana w liście z Archiwum Zenona z 259 r. p.n.e.

Więcej informacji:
Młynarczyk J. and Burdajewicz M., with appendices by R. Ryndziewicz and J. Burdajewicz: Archaeological and geophysical survey at the site of Khirbat as-Sar (Sara), Jordan, Polish Archaeology in the Mediterranean 27/1 (2018), 341-378 (wcześniejsza literatura dotycząca Khirbat es-Sar).
Villeneuve, F., Khirbet Sara (Jordan) 1983. W: A. Łajtar and K. Jakubiak (eds.), Ex Oriente Lux. Studies in Honour of Jolanta Młynarczyk, Warsaw (2020), 309-322.
Projekt/finansowanie: Narodowe Centrum Nauki (UMO-2021/43/B/HS3/00813, Opus 22).

Back to top