Kierownik badań: prof. dr hab. Piotr Bieliński (Polish Centre of Mediterranean Archaeology, University of Warsaw)
Miejsce badań: Tell Arbid, północno-wschodnia Syria (dorzecze Chaburu).
Charakter stanowiska: miasto, stanowisko wielokulturowe.
Instytucje uczestniczące w badaniach: Wydział Archeologii UW, Centrum Archeologii Śródziemnomorskiej
Datowanie: III–I tysiąclecie p.n.e.
Więcej informacji: Polish-Syrian Archaeological Expedition to Tell Arbid
Tell Arbid – badania w północnej Mezopotamii
Badania były prowadzone w latach 1996–2010 przez pracowników Wydziału Archeologii w ramach struktury CAŚ.
Stanowisko jest „tellem”, co jest arabskim terminem określającym wzgórze ruin; składają się na nie duży tell główny – z tzw. cytadelą oraz dolnym miastem i cztery mniejsze telle satelitarne. Badane są głównie pozostałości datowane na okres od III do I tysiąclecia p.n.e. Jak dotąd nie jest znana starożytna nazwa stanowiska – współczesna nazwa – „Arbid”, to arabskie określenie czarnego węża.
Największy zasięg stanowisko miało w pierwszej połowie III tysiąclecia p.n.e. (okres tak zwanej kultury Niniwa 5 i okres wczesnodynastyczny III). Tell Arbid było wówczas dużym miastem z gęstą siatką zabudowy mieszkalnej a także budowlami reprezentacyjnymi, związanymi z działalnością o charakterze oficjalnym. W tym okresie był to prawdopodobnie jeden ze znaczących ośrodków miejskich północnej Mezopotamii.
Osadnictwo było kontynuowane także w drugiej połowie III tysiąclecia p.n.e. (w okresie akadyjskim). Pod koniec tego tysiąclecia na tellu zaszły jednak poważne zmiany, z tego okresu są znane jak dotąd tylko nieliczne pozostałości architektoniczne. Znaleziono natomiast kilka bogatych pochówków dziecięcych wyposażonych w liczne metalowe ozdoby (wyposażenie jednego z grobów na zdjęciu).
W II tysiącleciu p.n.e. – w okresie gdy na południu Mezopotamii panowała dynastia Hammurabiego a Asyrią władał Szamsziadad I, zasięg osadnictwa na Tell Arbid zdecydowanie skurczył się, zmienił się też jego charakter. Nie było już gęstej zabudowy miejskiej, ale luźne skupiska domów i instalacji gospodarczych (tzw. okres ceramiki chaburskiej). Zabudowie towarzyszyły groby i grobowce mieszkańców osiedla. Z kolejnego okresu, gdy Tell Arbid stało się częścią państwa mitannijskiego (druga połowa II tysiąclecia p.n.e.), pochodzi znalezisko dwóch wspaniałych grobowców. W każdym z nich pochowano dorosłą kobietę, a wraz z nimi złożono do grobów piękną i cenną biżuterię (przykład na zdjęciu), bogate zestawy naczyń, skaraboidy a także liczne dary w postaci ofiary z różnych gatunków zwierząt.
Pozostałości z I tysiąclecia p.n.e. (przede wszystkim z okresu nowobabilońskiego) to głównie domy mieszkalne – zachowały się one tylko w nielicznych miejscach stanowiska.
Tell Arbid zasiedlone było przez pewien czas także w okresie hellenistycznym (do ok. II w. n.e.). Pozostałości hellenistyczne odkryte zostały jedynie w dwóch sektorach wykopaliskowych. W tym okresie Arbid był prawdopodobnie tylko osadą zamieszkaną przez niewielką populację, solidnie zbudowane domostwa, kilka bogato wyposażonych grobów i inne drobne znaleziska wskazują jednakże, że mieszkańcy tej osady należeć musieli do zamożnych posiadaczy ziemskich.
