Autor: d.zielinska

Kierownik badań: dr. hab. Dobrochna Zielińska
Miejsce badań: Misejda, region Mahas, Sudan  19°53’1.31″N  30°23’35.49″E
Charakter stanowiska: kościół zbudowany wokół rytu naskalnego i okoliczne stanowiska archeologiczne
Datowanie: ca. 6000 p.n.e.- XIX/XX w.

http://miseeda.uw.edu.pl

„Dobry Pasterz” z Masida. Obraz w kontekście zmieniającego się krajobrazu kulturowego Trzeciej Katarakty Nilu. – finansowany przez NCN (UMO-2019/35/B/HS3/02440)

Nieopodal współczesnej wioski Misejda w sudańskiej części Nubii, a terenach Trzeciej Katarakty, zachował się stojący na uboczu kościół, który kryje w sobie ryt naskalny z okresu kuszyckiego (VII w. p.n.e – IV w. n.e), wykonany przynajmniej trzysta lat przed tym, jak region ten został nawrócony na Chrześcijaństwo.

Pewne podobieństwo tego wizerunku do znanego w sztuce wczesnochrześcijańskiej przedstawienia „Dobrego Pasterza” stało się inicjujące dla całego projektu. Połączenie dawnych rytów naskalnych ze zdecydowanie młodszą architekturą sakralną to sytuacja intrygująca, wyjątkowa w skali Nubii. Zarówno rysunek naskalny i kościół znajdują się na granicy przestrzennej, ale niwelują granicę w czasie, łącząc czasy przed-chrześcijańskie z epoką chrześcijańską.

By zrozumieć powody i okoliczności w jakich powstał ten kościół, szerszy kontekst powinien być przebadany i zrozumiany. Po pierwsze – kontekst przestrzenny: w regionie Trzeciej Katarakty występują liczne ryty naskalne. Drugim kontekstem jest okres, w którym rysunek został wykonany, oglądany, szanowany, a być może czczony. Jego znaczenie musiało ulec transformacji pomiędzy późnym okresem meroickim, a momentem kiedy stał się obiektem zainteresowania chrześcijańskich mieszkańców tego regionu i podróżników.

Projekt Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu w Amsterdamie:

„Przekrój przez wieki: kościół pw. Panny Marii w Deir -al Surian – zintegrowana analiza architektury, malarstwa i inskrypcji”, finansowany z grantu NCN (2015/18/M/HS3/00621).

Kierownik badań: dr Karel Innemée i dr Dobrochna Zielińska (IA UW)
Miejsce badań: Klasztor Syryjczyków (Derir al-Surian), Wadi Natrun, Egipt
Charakter stanowiska: kościół klasztorny
Datowanie: VII -XXI wiek.

Celem niniejszego projektu jest rekonstrukcja faz rozwoju kościoła klasztornego pw. Panny Marii w Klasztorze Syryjczyków (Deir al-Surian) w Egipcie, w okresie od VII wieku do czasów współczesnych. W tym czasie budynek kościelny był wielokrotnie przebudowywany, a jego wnętrze, częściowo z tego powodu, przemalowywane. Dwa ważne momenty w rozwoju klasztoru miały miejsce w X i XIII wieku, kiedy klasztor zamieszkiwali mnisi syryjscy. Ich obecność miała istotny wpływ na kulturę monastyczną Egiptu, co jest również (w szczególności) celem badań.

Odkryta oryginalna struktura ścian pozwala zarówno na ustalenie zmian w strukturze architektonicznej obiektu, jak i na identyfikację oraz ustalenie stratygrafii malowideł i inskrypcji. Ustalenia te rzucają nowe światło na rozwój architektoniczny budynku oraz historię jego dekoracji, prowadząc do konkluzji na temat jego wykorzystania i zachodzących w nim zmian. Ikonografia malowideł jest analizowana na podstawie tekstów (zarówno towarzyszących inskrypcji, jak i tekstów liturgicznych, patrystycznych oraz innych źródeł pisanych) oraz analogii znanych z malarstwa tego okresu. Projekt jest w założeniu multidyscyplinarny, gdyż łączy badania nad architekturą, ikonografią malarstwa, epigrafiką i liturgią. Z tego względu do udziału w nim zaproszono uznanych specjalistów ze wszystkich tych dziedzin. Efektem tego jest nawiązanie współpracy pomiędzy Uniwersytetem w Amsterdamie a Uniwersytetem Warszawskim. Strona holenderska współpracuje ponadto w tym projekcie z uczelniami w Stanach Zjednoczonych (Duke), Belgii (Louvain-la-Neuve) i Niemczech (Bonn).

Więcej o projekcie:

http://deiralsurian.uw.edu.pl/