Odkrywanie pretorium. Rozplanowanie, chronologia i funkcja rezydencji dowódcy w rzymskiej twierdzy legionowej Novae (dziś Bułgaria)
Rzymskie obozy legionowe nie były wyłącznie miejscem stacjonowania żołnierzy w barakach. Legiony jako duże jednostki liczące około 5000 żołnierzy potrzebowały zakwaterowania na przestrzeni liczącej około 20 hektarów, jednak w jej obrębie sporą część zajmowały rozległe budowle o specyficznej funkcji. Wśród nich budowla dowództwa legionowego (principia), która miała głównie funkcję religijno-propagandową, z centralnym placem dekorowanym posągami bóstw i cesarzy. W bezpośrednim sąsiedztwie tej budowli znajdowała się rezydencja dowódcy legionu (legata legionu), który zgodnie z tradycją rzymską pochodził z warstwy senatorskiej, a więc należał do najwyższych elit społecznych. Jako arystokrata, dowódca miał do dyspozycji bogato wyposażoną rezydencję (praetorium), którą zamieszkiwała min. służba. Dowódca mógł także mieszkać na terenie obozu z rodziną.
Polskie badania wykopaliskowe w rzymskim obozie legionowym w Novae trwają nieprzerwanie od 1960 roku i są dziś najdłużej badanym stanowiskiem za granicami Polski. Dotychczas archeolodzy odsłonili m.in. principia, szpital wojskowy i łaźnie – wszystkie te budowle są monumentalne i zajmują sporą przestrzeń obozu. Wciąż jednak nie wiemy gdzie mieszkał dowódca jednostki. Dzięki zastosowaniu najnowocześniejszych metod wykrywania budowli przy użyciu specjalistycznych urządzeń do badań niedestrukcyjnych do wykrywania pozostałości pod ziemią archeolodzy pracujący w Novae będą starali się zlokalizować miejsce, gdzie mogła znajdować się rezydencja legata. Wybrane miejsca w obrębie budowli zostaną objęte badaniami wykopaliskowymi w celu pozyskania artefaktów oraz próbek do badań laboratoryjnych, dzięki którym będzie możliwe ustalenie jakości wyposażenia, spożywanych produktów, a także losów budowli w okresie późnoantycznym, kiedy struktura armii uległa zmianie, a rezydencja mogła zostać przekształcona w budynek bądź budynki służące innym celom.
Odkrywanie pretorium. Rozplanowanie, chronologia i funkcja rezydencji dowódcy w rzymskiej twierdzy legionowej Novae (dziś Bułgaria) (Nr umowy UMO-2024/53/B/HS3/03816).
